Final Report
Our Work
Regional Offices
Agreements & Norms
Finantial Information
Balance TRC
Links
Sessions with Institutions
International Seminar
Public Hearings
Disappeared persons
Exhumations
Photograph Project
Photo & Video Gallery
Press Releases
Speeches
Bulletins
 
 
Audiencias de CasosAudiencias TemáticasAsambleas Públicas
  Audiencias Públicas en Ayacucho
Regresar
 

Audiencias Públicas de Casos en Huanta

Primera Sesión, 11 de abril de 2002, 9 a.m. a 1 p.m.

Caso 3. Testimonio de señoras Sabina Valencia Torres,
Teodora Huincho Casapoma y señor Vicente Saico Tinco

Doctor Salomón Lerner Febres
La Comisión invita a la señora Sabina Valencia Torres, a la señora Teodora Huincho Casapoma, y al señor Vicente Saico Tinco acercarse para prestar su declaración.

Se les ruega ponerse de pie.
Señora Sabina Valencia Torres, señora Teodora Huincho Casapoma, señor Vicente Saico Tinco. ¿Formulan ustedes promesa solemne de que la declaración que harán, se formulará con honestidad y buena fe y que expresará por tanto sólo la verdad en relación a los hechos relatados?

Voces de testimoniantes.
Sí. (Voces casi inaudibles)

Doctor Salomón Lerner Febres
Gracias.

Voz de comisionado.
Bien, señora Sabina, señora Teodora, señor Vicente, la Comisión de la Verdad les da la bienvenida, les agradece mucho el esfuerzo que están haciendo de venir a dar su testimonio, que sabemos que siempre es doloroso, ¿verdad? recordar estas cosas, pero entendiendo la importancia de su testimonio para llegar a la verdad de todo lo que ha sucedido, a través de este testimonio que ustedes darán la nación y el mundo, se enterará de lo que sucedió en Callqui. Y sepan que todos aquí simpatizamos con su dolor, con su sufrimiento y tengan toda la libertad de expresar lo que está en sus corazones, ¿sí?, gracias.

Una voz no identificada.
Comience.

Voz de Señora Sabina Valencia Torres.
Moy buenos días, señor Comisión de la Verdad e los demás que haga josticia. Sutiyme Sabina Valencia Torres de Quispi, kananyá papa Diyus munan kaypi ñuqa testimuniyakuykunayta, señores señoras, Señor Diyusninchikpa sutinwan ñuqam karani, arí año mil novecientos ochenta y cuatro años y chaynataq ñuqayku karqaniku, kay Callqui Bajapi chaypim como Diyos reqsesqayku, cuatro años Diyos reqsesqay horapi karqani, cultuta rurakurqaniku, siemprem rurakuraniku desde Diyos reqsesqaykumantaqa chaypi kachkaptiykum señores las saista qllaykunikuña trempanulla, hinaptinmi chay las saista qallaskuypayku kusisqallaña alabachkaraniku Diyus Señorninchikta. Hinaptinñataqmi, chay hora alabachkaniku orakuykuspayku, hinackaptinqa qespeykamun nataqa, suenuta uyariykuni kayna wasi qepachanta, suenastin pasaykamun varios gentes pasaykamun. Ñuqaqa musyachkaniña hinaptin nini: “Imaraq chay, yaykumuchkan” nispay, porque chaypiñataqmi peligro tantu peligro. Hinaptin, pero siguichkaniku alabayta. Hinaptinqa qespiykaramun kayna qepanta achkallaña, muyuykaramun hinaspanqa takaytaña qallarimun.
Huk puerta karqa qepalaw y hukñataq karqa wak ladunchanta. Chay hukninqa cerrasqam karqa. Chaytam a patadas tukumun fuertita takamurqa. Hinaptinmi, como aycha, kayniykuman mancharisqa kaspayku, mancharisqa kaspayku alabachkaniku, alachkaniku, siguichkaniku alabayta, mana cortarqanikuchu alabanzata. Hinachkaptinmi puro carajo patada tocamuptinñam Paulino Cayo hermanuyku lloqserkurqa, lampara apakusqa, lloqseykun. Hinaptinñataqmi, chay lloqseykuspa kaylawninmi puertaqa manam kaychu señor nispa. Hinaptin kichaykurun inmediato. Paytaqa pasaykanchimunyá lamparanta chaskiykamuspa. Hinaptinqa, qokta qawariruni kaynata qawariruni.
Hinaptinqa señor kay infanteriyamanta riqkunaqa, navalkunaqa, yaykukaykamun, kaylaw puertanta y kaynin, ambosnintaña, puro carajo, puro rigor, yaykuykaramun; hinaspanmi huk qawarikuruni porque qepaypiriki ñuqañataq adelantiman kani. Hinaspaqa chaymantaqa, señores, nataña qallaykun: “ya maytaq Concepción Chávez”, nispan pasaykaramun. Hinaspaqa hukninñataq nin: “wilkallan, niyetuchallanmi kackan”, nispa niykurqa; y niyetuchaqa presentakun “ñuqam kani” nispa. Hinaptinqa, chaymantaqa ya sayaykachinña; chaymantaqa llapantaña “ya salgan”, nispa, “lloqsimuy” nispa. Hinaspaqa lloqsechimun chay vincis sais hermanos karqa, Vincis Huamán Yali, chaymanta Jorge de la Cruz, chaymanta karqa José este Melquíades, Paulino Cayo, Constantino Yánez; chay Constantino Yáneztaqa lliw llapanta qorqurunña. Hinaspanña kay organota takichkan, chay hukñataqmi ñoqata presionaruwarqa, chay reqsesqa señor, manam kay momento niymanchu, porque papa Diyos yachachkan mana ñoqa niymanchu, chay personam ñuqataqa, militar, chay naval hapiruwan. Hinaspa armayuqkamam paykuna qamun. Chay kuchilluchankuchu, chay bayonetachu, no sé ima chayniyuqkuna.
Inaspanqa ñuqataqa kayninmanta presionaruwanña qapiwaspa, manañam porque ñuqa reclamarani: “Ñuqaykuqa Diyos vivutam alabakuniku, manam Diyos ni muertutachu; himanasqam qamkuna kay maltratachikmantaq kay llapa joventa, many paykuna imapas pecadutachu ruran. Diyustam alabachkaniku”, nispam nini. Hinaptinqa ñuqataqa ya manaña dejaruwanchu, porque musyayman kara wañunanta hinaspa kuskachik lluqsiruyman kara. Hinaspa mana imaynas apanakuymankuch karqa, pero manam ñuqa atirqanichu señores.
Hinaptinqa chay ñuqataqa qarkaruwan, hapiruwan, hinasp... “canta carajo, canta carajo, canta” con mucha vozllaña rimaspan puramintita rimaspan qapiruwaspan manaña mayman kuyurichiwanñachu, kuyuyta atirqaniñachu ñuqaqa. Hinaspaqa chaymantaqa “yanqataq maltratawaqchik“ nispay. Hinachkaptinqa nan, nantaña, lliwchataña qorqurun ultimupi, chay organo tukachkaqta Constantino Yañeztapas qurqurunkuña. Hinaspaqa nin, pasaykaramun, hinspaqa nin: “piraqtaq faltachkan” nispa. Hinaspanqa “chaypiraqtaq faltachkan”, nispa “ya salgan señoritas“ nispan. Señoritaqa, no hay señorita señor, nini. Manm kanchu señuritakunaqa solo pequeñusllam kachkan, wawakunallam”, nispay. Hinaptinqa, chay wawachakunataqa, arí mana nanchu, mana urqunchu. Hinaptinqa vay, chaymantaqa, piro chay horaqa, chaymantaqa rimachkan señores, radiyuwanña comunikamuchkanku. Chay urqurunña hinaspaqa comunikamuchkanku. Ñoqaqa mintiypiqa pinsachkani, nini, nini ñuqaqa, kananqa waqaya naman aparunqa, kay estadiyunmiki kachkan wak infanteriyakuna, apanqa, hinaptin abogaduwanchá consultaspaykuchik qorqumusaqku llapa hermanokunataqa, nispay ñuqaqa pacinciyakuchkani. Hinaptinqa, chaynata nispay pacinciyakuchkaptiyqa chaqaya señores, chay radiyuwan comunicakuspan rimachkan. Hinachkaptinqa, tumpachanmanqa ¡pan! ¡pan! ¡pan! ¡pan! ¡pan! ñuqaqa pinsamintuypi, pero siguichkani alaba, alabayta, ñuqaqa mana kacharinichu, alabachkani llapa wawakunapas temblaspam, puramente sustuwan, llapa wawakuna alabachkan. Hina siguichkaniku. Hinaptinqa, chaymantaqa, chaqaya suenaytaña qallakaykamun bala.
Hinaptin niniqa, ñuqaqa qorqumusaqkuchiki, apachkanñachik preso, siempremá espantakun llapa presuta apaspaqa, nispa. Hinaptinqa, señores, manam presullatachu apasqa. Hinaptinqa chay soqtantintam señores chay lloqseykachispanqa pampapi wañurachisqaku soqtantinta. Hinaptinmi mancharikuywan puraminticha pampanyallaña toqyaykun. Hinaptinqa ñuqaqa hukta qawariruspay lluqsirinaypaq kachkaptiy kaymanña chay señorqa armanwanña kaynataña ñuqamanña na namuwachkasqa. Ultimupiqa chay ñuqa porfiakuni, hinaptin, chaymantaqa señores, namanqa, estee, lluqsiykunaypaq, wawaymi qapiwachkan “mamá”, miedosullaña, wawaqa “ama” nispan, qarka chay qapiwachakan. Chay qapiwachkan, hinachkaptinmi tumpachanmanta katkatatastin ari lluqsiykunikuña señores.
Lluqsiyku manaraq o sea, lluqsiykurqanikuraqchu chayna lluqsiykunaykupaq kachkaptiykum, chaqaya tocayita tukuramuptinqa, bombata choqaykamun. Kayna qepachayman, qina qepachallayman. Qepachallaypi kachkan chay, chay yaykumusqanta. Chay huknin patadawan tukuspan yaykumusqanta bombata chuqaykamun. Chay bombam pran fuertefuertita, ñuqaykuqa pinsaraniku ña wañusqaykutaña, parece muerto, sustuwan ñam ñitiruwankuña, ¡chal! tierra, qalayqalaycha, qatun wasi llaqalla ñitikuykuwan: yá foygo chaypiqa, rataytaña qallakuykun. Huk viejucha karqa uywasqan don Vidal Trujillanupa, chay muchachunta chaypa, viejuchapa pachanta rupakurqa. Chay rupasqanmi, chay rupasqanmankama, chay rupasqanmantaqa, ñuqaykuqa, chay lampara qapisqantapas, chay rupasqan lawchaman churaykuspanña bombataqa churaykamusqa. Hinaspanmi, ñuqaykuqa, qepanmanña pasarqaniku. Lloqserqanikuña sustullamanta.
Lloqsiykuspa pasachkaniku, hinachkaptinqa, chay pasachkaniku, hinaspayqa, señores, sustullawanña lloqsichkani, hinachkaptinqa, kaynapiqa, chaqaya Constantino Yanezqa Huinchu kay laduypim chay wawkunalla karqa, nietuchay. Kaykaypi kachkan wak wawa, ferfano, chay wawa, Constantinopa churin, chaypi kachkan ferfano y los demás niñukunapas kanku tantu wawakuna chay sustuwan señores. Sustuwan hasta traumadu, sustuchasqa hasta wawachay qepaypi, qepeypi kaq. Chay wawaymi kanan momento mana colegiyupipas aplikanchu. Pichqa watantin, watantin napi, este señores, colegiyutapas manam qaypanchu, estudiyutapas chaynakuna pasararaku.
Chaytam chay lluqsiykurani, hinaptin payqqa chay tariykuraniña chay Constantinuta, kayta chamchasqata. Kay tullunta aparusqa. Chay tulluta aparusqa hinaptin hukta lloqsiykuptiyqa yuraq kamisachayuqyá qapiykuni. Qapiykuptiyqa rupachkasqa Constantinuqa. Borracha hina volteyaykuspayqa qawaykuptiy ya sinkaña rikurirusqani. Hinaspaymi mana ima rurayta atiranichu chay llapachallay soqtantin qaylaschalla, qaylaschallam, chaypi chaynapi, De la Cruz joven, joven De la Cruz, ukuman, riyuman pasarun. Pampa ukuman, hinaptinmi señor chaypi tariykuni. Wakeqnimi kuchilluwan kayna tuksisqa, wakeqñataqmi Paulino kay ultimupiqa chakin witusqa, wiksampas llikisqa, chaynakunatam tariykurani señores.
Señores kanan ñuqayku munaniku kaykunataqariki respetachunkuyá evangeliyuqa kawsaq Diyustam alabaniku, yupaychaniku. Manam ingañuchu ni imachu, salcaciyuntam qaypaspam ñuqaykuqa serviniku señores. Manam ni ima engañutachu, chaymi ñuqayku munaniku señores, tantu tantu llakisqa manaña kallpayuq hasta kanan kedaniku mana fuerzayuq. Pero kananmi un momento ñuqayku manam Diyusta sirviyniykupas dejachkanikuchu. Hasta wañukanayku punchawkama. Ñuqayku salvaciyun haypasqaykuwan. Señores chaymi ñuqa munani kachun respeto, kachunyá manchakuy, masque imayrikulla kaptiykupas, wakcha pobri kaptiykupas, campesino totalmente ñuqañaykuchu kaniku, huk realllapas killapi ganaq, mana ni pipas kanikuchu.
Señores, chayta ya justiciyata mañakuykiku y qamkuna Comisiyun de la Verdad, gracias qamkuna nanaykachikuwayku y qamkuna qawariwayku, kaqaya gracias tupaykunchikraq, rimaykuniraq, señoris gracias, declarakuykuniraq, señores, gracias señor.
Chaynataqmi kay hermananchik pay chay punchaw chay horachalla muyurqa wawa qepeyuq payqa muyullachkan wawankuna iskay paypaqa wañukuykun chaypi. Chay hukninmi masayña karqa, Constantino Yánez, ferfanum churin iskayllam paytataq sirveqnen karqa y los demás kay kachkan kay llapa viuda viuda duelo amen. Gracias señores Diyos Taytayá bendiciyumkichik, gracias señor.

Señora Teodora Huincho Casapoma
Gracias señor, don ¡Ah!....
Gracias señor Comisión de la Verdad, buenos días, señorpa sutimpi lliw saludaykichik. Gracias kachun señor Jesucristuwan. Arí ñuqam tarikuni kaypi. Arí kay wawaykuna wañuptin ñuqa tantu llakipin karaniku. Arí kay soqtantin hermanuta wañuykachiraku hinaptin ñuqa llakiwan, arí señores, arí yunkapin ñuqa karani, unay wakpi karaniku. Hinaptinmi, wakpipas chayna matanza qallakuykuptinmi señor ñuqaykuqa kay Huantaman ripukamuraniku llapa imaykutapas degaspayku, animalchaykutapas, imaykutapas, lliwa degaspayku hampukuraniku wawaykunarayku. Hukninqa, arí señor, kay colegiyupi estudiarqa Constantinuqa. Paymi colegiyuntaña tukuchkarqa. Hukninñataqmi chayraq qallaykurqa huk watata chay tukuykuspa. Huknin lluqsikunmanña karqa colegiyunmanta, arí señores, chaymi ñuqa wawaykunamanta sintiene tantuta. Qosaymi eqoyasqa, unqoq, mana trabaqaq, mana llamkaq, kay paykuna wañusqanmanta, chay punchawmantapuni chaymi ñuqayku tarikuniku anciyanu warmi qarillaña. Manam kanchu pipas ayudaykuqniyku, yanapaykuqniyku.
Arí chay wawaykunata lliw wañurachiraku chaypi yaykukaykamuraku hinaspa arí punku takaykamuptin ñuqapas hukninta, huklawninta hermanos Paulino lluqsiykura. Ñuqam huklawman lluqsiykurani, chay wawachay, willkachay qepekuspa, hinaptin punku takaykamuptinqa murallaramusqaña tukuy wasi eskinanta. Punkupi laqarayakuchkasqa wakinqa. Hinaspanqa huknin pasaykamunriki “Donde está Comse Chávez”, nispa piñallaña. Hinaspa puraminti piñakuspankuraq. Hinaptin ñuqa nini manam kaypichu Comse Chavisqa. Arí willkachallanmi kaypi kachkan, nispay niykurani.
Hinaptinmi chay willkachantapas qorquyta qallaykamun lliwta, Hinaspanmi chay qorqurunku chulla chullanmanta arí cantachkan paykunataq wawañataq waqachakan, willkachayriki siete añus maman dejaptin uywarani. Hinaptinmi chay waway waqachkan, waqachkan yuraqyá muspaypi hina rikuruni. Hinspa nini: “imapaqmá urquchkankuqa” nispayriki señores” nini. Imapaqtaq urkuqa paykunaqa ima quchayuqtaq, imapitaq purin kay wawaykunaqa, inocente, nispaya. piensachkani, señores. Paykunaqa camaradaskikuna amiguistuchu uywarqani; paykunaqa estudiyunkupi estudiyaq tranquilo honradamente, paykunaqa estudiyunkupas karakun. Hinachkaptinmi señores kay nispay pinsachkani.
Hinachkaptinqa chay qourquytukurunku. Chay iskaytañataqmi hermano kara huk muchachu Taboadu, hukñataqmi kara hermano Tayta Vidalpa uywasqan Santos machuchaña kanampas kachkanraqmi, pay payta qaykuramun qawamanta. Hinaspa, a patadas, qaykumusqaku, hinaspa pirqaman laqarunku wakna kuchuman iskayninta. Chay paykunata hinaspanku qurqurunku lliw qurquy tukurunku, lamparintapas apagarun. Qarkaruwanku punkuman ni lluqsinaytapas munanchu.
Hinaptin ñuqa nirani: Manachik wañuchinqachu nispay. Manachayqa chay horaqa chay wawayta qatikuyman karqa. Imaynatapas ruraymanchik karqa, yacharanichu wañunantaqariki. Hinaspanmi, urqurusqanku tunpa unayninmanta toqyachimunku hinaptinmi puraminti taratata brinkachaykun. Hinaptin qaparin hukninqa kay punkuchaman, ñuqaqa wawachawan purichkani sayampalla purichkani. Purichkani. Hinachkaptin “way ananachallawyá” nispa qaparispa princaykuni punkuman (inaudible) pero wawachallay waqaspay urakuni, Taytachata mañakuni. Chaypim ñuqa karani, una vez sinkahina, tuta punchaw mana mikusqa, mana puñuy tarisqa, karaniku.
Chaymanta imata ruwaynispay arí chay inglesiyamanta lliw lluqsirunkuña, tukuruniku alabayta. Hinap paykunaqa pasakunku llapa warmachakunata qalachalla hinaptinmi, hinaptinmi ñuqa qepachataña lloqsini. Hinaspay qawaykuni, siemillataña pampapi matarusqaku. Unavesta, wawayta qawaykuni, huknin kaynampaman, huknin urayninpaman wichikuykusqa, bala yaykurusqa. Huknin uman pakisqa, wakeqmi piernanku ñutusqa. Hukninnmi hermano Paulino, wiksanta nasqa, pampapi chunchulninchikpas chayta qawaykuspaymi yaqa locahina rikuruni. Hinaspaymi pasani hermananchik Paulinapa wasin, waklawchallapi. Hinaptin chayta pasaspaymi chaypi tukuy tuta waqaniku. Tukuy tutam puñunikuchu. Chayllapa alma hinapi achikyan, hinaptin timpranu achikyaptin pasamuniku. Arí ay Huantaman. Hinaspaykum radiyuman pasamuniku willakuq. Chaypi tupaykuni hospital parqui hermano Hilario Aguilarwan. Hinaspay nini. Paypas waqakuykun wawaymanta, kuyanakurakum, waqakuykun hinaptin chay radiyuman comunicadodota pasaniku. Chayñam arí taytay kay hermanuykuna paykuna pusaraku hinaspa quqariraku chay almakunta. Hinaptinmi puraminti, imaynach karani ñuqaqa muspaypi hina sinka hinam karani. Iskaynin wawaymanta, sapan willkachallay, hermanallay chaynam señores, chaynakuna pasawaraku. Arí chaynam kay kay estadio nacionalmanta qamuraku chay marinukuna, hinaspa chayta ruwaraku. Paykunam hasta turiytapas wañuchiraku. Huchayuqtapas mana huchayuqtapas. Chaykunapas kachkan mana reclaman paykunapaq, manam kanchu wawankuna kay kimsa Limapi, iskay yunkapi, huk mana istudiyuq, chaykunapas kachkan chaynakunam kara papay señorkuna.
Arí ñuqa puraminti qatun llaki, qosaypas eqoyasqa ni kananqa ni pitapas tarinikuchu yanapakuqniykuta, ni ayudaqniykuta, ñakariptiykupas ni sufriptiykupas pipas asunykamuwankuchu, ay selvapi kaniku esposiywan kuska manam trabayakunchu hasta kunankamapas, manam llamkanchu hinaptinmi por más ruwaqa vidaykuta pasaniku señores, manam kanchu ni pillapas comedurkunapas ni ayudaykuqniyku, ni yanapaykuqniyku. Paykuna antes imapaq kaqtapas arruinuta ruwawanku, hasta yakuta luztapas quwaykuta munanchu. Chaykunata kikillanku hinaspa qosayki llamkachun, qosaykiyá trabagachun nispan. Imata llamkanqa equyasqa nini. Hinaptin por más ruwasqa vidaykuta pasaniku selvapi señores.
Manam ñuqayku tarinikuchu mayorta hasta kanankama, ay wawaykuna kawsaspanqa yanapawanmanchik karqa, ayudamuwanmanchik kara hasta pachaykupaqpas, hasta mikunaykupaqpas, hasta qosay unqon, waqapakun, llamkananmantapas, mana imata aptiykupas, manam kanchu ni ima señores. Kanampas qayamuwanku juevispiraq. Hinaptin qamunaypaq pasagueypaq kanchu makiypi. Hinaptin vecinukunaman rini prestaykuwaychikyá qollqekichikta, nispa niptiymi munawankuchu. Manm kanchu, manam kanchu nispa niptin viernispiña qamuni. Arí señores viernispi karqa puntata. Viernes kaypi kara mana ñuqa qaypamunichu. Hinaspaymi viernispi tutaña chayamuni, tutachaña chaypa manam ñuqa atimuranichu señor. Arí chaykunatam ñuqa yuyachkani. Chaymantataqmi ñuqayku munaniku imapas kayna yanapaykuqniykuta. Arí esposoymi mana llamkaqchu, hinaptin sapallay haber ñuqa llamkay atisqallayta napachakuni imapas trabagachakuni. Trabagakuni. Hinaptimpas wakeq a veces pagawan, wakeq mana. Hasta chakray kachkan nada pedaso. Hinaptin chaypipas mana ni llamkayta atiniñachu.
Quqapas manam kanchu piniyku llamkaykuq, manam piniykupas ayudakuqniyku. Aí wawaypas kaytaqa kan, chullallaña Limapi. Pay unay, tantu tiempo, wakman ripikun. Bimpas pay (inaudible.....) manaña ayudawankuñachu. Paypas manam qollqe kanchu nispa. Manm llamkayta tarinichu mamaya nispan qaynimpallapas nimuwan waway. Hinaptin, imatataq ruwasaq ñuqa. Hasta wak willkachaytam ayudayta atinikuchu. Ni ima ruwayta. Arí mamanmi, pormasta ruwaspa kaytaqa istudiyachichkan, edukachkan, manam ni ima pachallantapas ruwaykunichu. Mana hasta escuelampi kaptimpas ni siquiera wadernullantapas, arí pa... gracias chayllatam ñuqa, arí papay nini. Chaykunatam yanapaqniykuta runasimi qamkuna señor, papallaykuna, qamkuna kachkankichik chay icharaq tariymanku imallataraq nispam nini, qosaypas nin, esposoypas nin “manam imaynata ñuqa ruwasaq, manaña rinriypas uyarikunchu”. Hinaspanmi pay imaynatam, ñuqa ruwasaq nispa, arí waqapakun chay señor.
Gracias señor, qamkunawan kachun, arí kay hermananchikwan hasta mana mariykuna kachun chay almakunatapas yanapaykuwara, pampaykuspa. Manam pipas yanapaqkuyniy karachu. Paykunañam hermano ven, hermano Satu, hemanuwankuq, Victor hermano (inaudible) paykuna kalatapas ruraykuraku, chay urapi mana makiykupi qollqe karqachu. Chay ura, mana mediyuyoq tarikuraniku, manam ni ima rurayta atiranikuchu. Taytacha kaykunata bendecichun, paykunam chaypi pampayta yanapaykuwaraku. Gracias agradecikunim kay hermanuykunata yanapaykuwasqanmanta. Taytanchikmá, gracias kachun, hasta kanankamapas kay waqtaypi ya tiyaykuchkan tayta payta masta yanapachun. Arí chaykunallatam ñuqa rimarini, gracias, gracias.

Voz de Vicente Saico Tinco
Señores de la Comisión este hecho ha sucedido el primero de agosto de 1984 y ya han especificado la hora, esto ha sido a las seis de la tarde entre el asesinato, el masacre ha sido entre las siete y ocho de la noche en la iglesia evangélica presbiteriana de Callqui, yo en este momento, en esos momentos, yo era Gerente de Radio Cultural Amauta y como tal también, dirigente de la Iglesia Evangélica Presbiteriana, aquí en la ciudad de Huanta y también de las otras iglesias evangélicas presbiterianas. Y, sucedido este hecho, el día dos antes que... antes de amanecer llegaron a la casa las señoras, los miembros de la iglesia de Callqui, con tremenda desesperación y yo no entindí exactamente en ese momento lo que ha sucedido, pero al conversar y al constituirnos al estudio de radio Amauta me informé detalladamente las cosas y quién había hecho todo esto, quién era responsable.
Entonces, que tratamos de coordinar entre los dirigentes, tratamos de hacer algo frente a este masacre del ejército, de la fuerza armada, que sin ninguna investigación, sin ninguna indagación de las cosas, sacando del templo, escogidos a los varones lo asesinan en la puerta de la iglesia.
Esto no es dable que soceda en cualquier parte del país, pero en esos momentos no podíamos qué hacer, no podíamos qué hacer, porque estábamos frente a un eminentemente poderosa... una fuerza armada y declararse contra ellos, era también... en cualquier momento nosotros podíamos haber desaparecido, porque para el ejército no era posible que una noche que... que venga y te saque de la casa y simplemente hacen desaparecer y punto.
Entonces que al frente de esto, comenzamos pensar en el Concilio Nacional Evangélico del Perú, que representa a todas las iglesias evangélicas frente al Estado, que en esos momentos estaba gobernando el señor Presidente de la República, señor, Belaunde, y dijimos, hay que llegar a los oídos de él, pero cómo hacemos, entonces, que, pero no, eso era un complejo defícil de poco... defícil de coordinar, sincronizar, porque estábamos frente a un hecho que en cualquier momento, también podríamos nosotros que... ser atacados por la fuerza armada.
Hablamos en las radio algo, no específicamente, pero sabíamos que lo que ha sucedido; entonces comunicamos por radio a los familiares, y entre ellos Jaime Ayala ha escuchado y apresuradamente se dirigió al lugar, a Callqui en... pero para entrar a la zona, tenía que pasar por el estadio, por la puerta del cuartel y pido permiso, entró para pedir permiso, eso de las diez de la mañana... y nunca salió él del cuartel hasta hoy día, y mientras tanto que eso sucedía, nosotros, los dirigentes de la iglesia, hemos entrado de acuerdo de denunciar, cueste lo que cueste. Mi constituí al... señor fiscal, hablamos con él, también un poco temeroso, dijo, hay que denunciar para parar este, este atropello... (Cambio de lado del casette) ...enclusive la iglesia católica va a ser arrasado por el ejército. Entonces, que tomen fuerza y denuncien, y vamos a levantar los cadáveres públicamente. Porque las hermanas estaban decedidas de llevar sus... los cuerpos de sus hijos a cada, cada una a su casa y hacer velorio y hacer el intierro respectivo. Pero este hecho no era para olvidar entonces que denunc... denunciamos, denunciamos, y el señor fiscal dijo, busquen carro para ir. Entonces, traté de buscar carro para ir a Callqui. De acá a un kilómetro, nomás está. Entonces que ningún carro quiso, quiso llevar, nos aceptó. No nos aceptó para llevar a las autoridades, porque era hecho del ejército, entonces y también teníamos que pasar por la puerta del ejército, del cuartel. Entonces, que yo dije, yo retorné al... fiscal, a la Fiscalía y dije, ningún vehículo quiere, ni acepta, aquí usted tiene que solicitar, usted tiene que dicir a las... a la policía para que ellos busque el carro y ustedes que pueden constituirse allá. No, no puedo, no podemos andar libres, no podemos presionar, porque nosotros tampoco no sabemos qué hacer.
Entonces, que avisando de esa manera con periodista Abilio Arroyo, nos dirigimos. Abilio mi dijo, ya, señor Saico, vamos a pie, vamos adelantarnos, porque vamos a tomar fotografías. Entonces, eso de las nueve de la mañana salimos de acá, salimos de... de Centro Cívico y llegamos a Calco..., al estadio, ahí estaba el cuartel, y llegamos más o menos a la diez y media, dentro, o sea que media hora después de que Jaime Ayala ha entrado al cuartel, entonces yo dije o mejor dicho que Abilio me dijo, vamos a pedir permiso.
De verdad entramos a la puerta del cuartel y dijimos, queremos entrar que nos dé permiso, que nos autorice; y luego ele que cuida la puerta dijo, el comandante dice, todos los que están yendo arriba pueden pasar adentro, pasen adentro y yo dije, bueno vamos a pasar y hablar con el comandante y Abilio dijo, no, no podemos, porque nos va a demorar hasta que pase todo y ni siquiera vamos a ver. Entonces, que nos quedamos en la puerta, dimos nuestros credenciales y el portero llevó al adentro y hasta hoy día no salieron las credenciales tampoco; y mientras que esperábamos, ya era media hora que estábamos en la puerta y no salía la autorización, y en eso momento pasa la caravana de las autoridades para levantamiento de los cadáveres.
Entonces que llegado allá, o sea que dejamos ahí nuestros credenciales, enos, hemos siguido tras de los carros corriendo... al que... procurando, procurando alcanzar la... este, para tomar foto... vistas de la llegada. Pero no nos ha sido posible. Llegamos allá y ya estaba que la policía... ha encordonado la zona, y más o menos a unos cincuenta metros del, del rededor ya estaba acordonado por la policía. Entonces, cuando llegamos ya no nos han... dejaron entrar, y pidí yo... permitiera, porque yo iba a encargarme de... de reclamar y tamién como denunciante yo estuve que pidiendo permiso para entrar; tampoco no me han querido, me han llevado al otro lado y ahí estuve hasta que terminen.
Una vez levantado el acta de los seis evangélicos que son, Constantino y José Yañez Huincho los dos hermanos; la... los hijos de la señora Wincislao Huamanyali miembro... hijo del miembro de la iglesia de Callqui; Paulino Cayo, tamién, Paulino Cayo Kuriñaupa, también miembro de la iglesia de Callqui; y entre ellos también Jorge de la Cruz y Milquiades Quispe Rojas, jóvenes de la misma iglesia; y una vez levantado este el acta, llaman a algún responsable que podría firmar el acta. Entonces que las señoras, los... las mamás mi dijeron, anda usted, entonces yo entré, leí el acta, allí ví, ví por primera vez que algunos estaban pasados, traspasados por bayoneta, en el suelo lo han disparado, lo han rematado con metralleta, y uno estaba destrozado las piernas, vi horrenda matanza (llora) de los evangélicos allí, que no se podía explicar el motivo porque lo han asesinado así (llora). Luego, después de terminar de leyer, firmí, hey firmado el acta de levantamiento de los cadáveres. Inmediatamente después, ordenaron que nosotros llevemos al morgue de Huanta, y luego inmediatamente después que levanta... que levantando, trajimos al morgue de Huanta. En morgue vi minuciosamente, cómo habían sido asesinados estos hermanos, y no, no, prácticamente no había, no había palabra para expresar, no había palabra para... para justificar esta matanza. Y luego, ya, dicidimos ese mismo día. Creo que al día siguiente ya. Porque todo eso que nos hemos pasado en apuros, en desesperación, al día siguiente, escrebimos, comuna... haciendo como una denuncia al Concilio Nacional Evangélico del Perú, una carta, esa carta no ha llegado a su destino, sino que llegó... al porái ha sido interceptado o, o desviado su destino y al día, al segundo día de lo que hemos enviado, sale publicado en Comercio, en Expreso y así en... otros periódicos, ha salido publicado nuestra carta. Y, otro momento de desesperación, el CONETE se ha informado, pero también nos ha... nos ha... nos llega, nos empezó a llegar llamadas telefónicas a nivel nacional, lo que ha sucedido, y por qué han denunciado al ejército, por qué ustedes no han... no han visto el peligro que corren ustedes. Ustedes van ser que... el siguiente que los... los asesinados; entonces, nosotros nos hemos desesperado, pero de todas maneras, ya estaba hecho. Ya está publicado.
Entonces que teníamos que siguir adelante, pero no, estamos aquí como cristianos, como evangélicos, no estamos mentiendo, estamos diciendo claro. Estamos diciendo que es el ejército, que no estamos acusando por gusto, por venganza, no es por eso, sino que estamos diciendo la verdad. En Caretas sale uno de las... uno de las cláusulas, dice, los evangelistas que están acusando a una, a la fuerza armada; si ellos mintieran no creo que estarían andando tranquilos, sin ningún guardaespaldas, sin ningún ple... sin ningún protección, están andando tranquilos en Huanta, libres. Pero si mintieran no creo que andarían así. El señor Zeleri mincionó esto, porque vino a... a ver este, este suceso, este atropello que ha sucedido aquí en Huanta.
Entonces, que desa manera nosotros hemos... nos hemos comonicado con... con Lima y hemos salido a nivel nacional, a nivel mondial. Porque rivistas, porque para rivistas y para noticieros nos empezaron llegar llamadas telefónicas y esto... nos preocupaba por un lado, por un lado estábamos ái siendo más protegidos, porque llamamos a Lima, algunas centro de comonicación, diciendo de que... qué vamos hacer; estamos... estamos yendo bien o estamos yendo al abismo nosotros. Entonces que del Comercio, también de Caretas nos informa... porque Abilio Arroyo, qui mi acompañó, era redactor para Caretas, aquí en Huanta, representante de Caretas. Entonces, por ese intermedio teníamos comonicación. Entonces nos... nos informó de Lima, está bien la poblicación, tanto más poblicación es mucho mejor, porque eso les va a proteger a ustedes, no va a ser fácil que el ejército les haga desaparecer, porque ya está publicado. Si ustedes desaparecen, ellos van ser más perseguidos. Entonces por un lado, eso nos ayudó bastante para seguir eh... en este eh... en este problema de asesinatos en Callque.
y esto, con esto yo terminaría y ruego, pues, a la Comisión de la Verdad; la verdad es una sola. Sí, si vamos a llegar la verdad, con la verdad, entonces que estos que se aclare, que llegue a la soloción y que la reconciliación se haga... de corazón, de convicción; pero no a fuerza, para que esta reconciliación nos lleve a un paz donde podemos gozar, donde podemos sintirnos protegido por nuestras autoridades que... que lleguemos a tener confianza, tanto en... en el... en el fuerza armada, policía, tanto en... en poder judicial y las instituciones que... que cunducen a este camino. Ruego esta parte. A ustedes queda. Muchísimas gracias.

Voz de Comisionado.
Gracias a ustedes por estos testimonios... (es interrumpido por don Vicente).

Voz de Comisionado.
Sí, sí.

Voz de Vicente Saico Tinco.
Ahh... perdone, antes de terminar, quisiéramos cantar, a un corito que esa noche... estaban... que hacían cantar, el ejército, los soldados, para, mientras tanto que ellos estaban asesinando ahí afuera.

Voces de mujeres.
Asiento nomás mami...

Voz de una mujer.
Alabaykusayku Diyusta señores, chay urapi ñuqayku coruchakunapi cantaykuraniku, chay alabanzata ya ñuqayku quqariykusayku kanan kay señorninchikman, kananmiki Espíritu Santo ñoqanchikwan kachkan señores, amén.

Jesuswan purispa
Jesuswan purispa
Allin ñantaqa tarisunchik,
Jesuswan purispa
Allin ñantaqa tarisunchik.
Ay maypa salvaciyunta
Qakuña kusikuyta.
Jesuswan purispa
Allin ñantaqa tarisunchik,
Jesuswan purispa
Allin ñantaqa tarisunchik.

Caminando con Cristo
Encontraremos el mejor camino
Caminando con Cristo
Encontraremos el mejor camino
La salvación de mi alma
es el poder del espíritu.
Caminando con Cristo
Encontraremos el mejor camino
Caminando con Cristo
Encontraremos el mejor camino

Wakllaw Cruzpi
Cristuña karikullawachkan
Kawsaq Diyuspa sapaykum
Rinri antiwarqa
Ñoqapa kaptiymi
Cristo wañurqa kuyakuwaspa
Chaymi qollani tukuy sonquyta
Kawsakunampaq.

Amén gloria Señor. Señores gracias. Diyus taytaman kachun qamkuna permitiwasqaykimanta, señores Comisión de la Verdad y otros justicias. Gracias, ñuqa Diyus tayta sutinwan agrgacikuykichik. Muchísimas gracias ñuqa deripinte chaypi eliminawaptin manañam kanan rimaymanchu karqa. Kanraq tiempu rimaykunapaq. Grcias papa Diyus, bendecikunichik llapallaykichik trabajadores jóvenes con tanto en el nombre del señor Jesús, gracias señores, señoras.

Voz de comisionado.
Queremos darles las gracias, tomen asiento, un momentito todavía, por favor. Queremos darles las gracias a ustedes por sus testimonios. Creo que el recordar este hecho de Callqui, nos hace ver una vez más la locura de esta guerra absurda y quiero recordarles a los hermanos que hay una justicia divina, de la cual nadie, nadie, puede escapar. Dice la Biblia y Dios dice a través de su palabra, mía es la venganza, dice el Señor, y nos habla de un juez justo, pero también la Biblia nos habla de una justicia humana, y esa es la tarea de la Comisión de la Verdad, que aquello que no se hizo después de tantos años, nuestro esfuerzo será de que esta verdad de que ustedes han recordado a la nación, pueda llevar una verdadera justicia humana, la divina es inexorable, la divina es inevitable y Dios se encarga de castigar, de recompensar a cada uno de acuerdo a su obra, pero sí será nuestra tarea, haremos todo el esfuerzo de que la justicia humana se cumpla también, para que eso lleve como usted lo a dicho, señor Vicente, a una reconciliación verdadera, genuina que pasa por la verdad, por la justicia, y por el perdón, que Dios le bendiga, muchas gracias, una vez más.

Voz de Vicente Saico Tinco.
Muchas gracias, señor.


Caso 1Caso 2Caso 3Caso 4Caso 5Caso 6